Olej kokosowy i pasta kokosowa - co je łączy a co dzieli?

Niemal każdy zna “z widzenia” palmę kokosową i jej owoc. Prawdopodobnie każdy zna również przynajmniej jeden produkt spożywczy zawierający kokos. Ale gdyby się głębiej zastanowić - czy każdy wie czym jest olej kokosowy a czym pasta z kokosa? A no właśnie…

Drzewo do wszystkiego 

Palmy kokosowe to bardzo wszechstronnie wykorzystywane rośliny. Jeśli przyjrzymy się jedynie owocom kokosa właściwego (Cocos nucifera L.), zauważymy, że znajdują one zastosowanie w: dietetyce, medycynie, kosmetologii, przemyśle, ogrodnictwie i jeszcze kilku branżach. Miąższ kokosów jest atrakcyjny kulinarnie pod wieloma postaciami, a w szczególności upodobały go sobie kuchnie azjatycka i indyjska.

Czy kokos to orzech?

Z botanicznego punktu widzenia, owoc palmy kokosowej jest pestkowcem. Zapewne przez to, że jest bardzo twardy, potocznie nazywa się go orzechem kokosowym. Dojrzały kokos składa się z warstwy zewnętrznej, tej włóknistej (egzokarpu) i wewnętrznej, zdrewniałej (endokarpu), która botanicznie jest pestką kokosa. Wnętrze endokarpu pokrywa miąższ zwany bielmem i to on nas najbardziej interesuje. W środku pestki znajdziemy jeszcze wodę kokosową.

Co można zrobić z kokosa?

W świeżym bielmie znajdziemy ok. 25-35% tłuszczu oraz ok. 4% białka. Jest mięciutkie i smaczne, a zmielone z wodą da nam mleko kokosowe. Jeśli zostanie zmielony sam miąższ, bez dodatku wody, otrzymamy pastę kokosową. Miąższ stopniowo traci swe właściwości, wysycha i twardnieje. Po ok. 6-7 miesiącach przeistacza się w suchą koprę, z której pozyskuje się wiórki kokosowe, mąkę oraz tłoczy się olej kokosowy. Pozostałe części owoców jak i resztę rośliny również można przetworzyć, ale to już zupełnie inna historia…

Jakie wartości odżywcze posiada owoc kokosa?

Miąższ kokosa jest dość kaloryczny, a to z uwagi na dużą zawartość tłuszczu. Składają się na niego głównie kwasy tłuszczowe nasycone, w dużej mierze o łańcuchach średniej długości. Uwagę zwraca wysoka zawartość kwasu laurynowego, który znany jest ze swych własności przeciwbakteryjnych, przeciwwirusowych i przeciwgrzybiczych. W miąższu sporo również błonnika (ok. 70% wszystkich węglowodanów), witamin B, E i K, minerałów takich jak magnez, potas, wapń, cynk, fosfor, sód, czy żelazo.

Jak najlepiej wykorzystać olej kokosowy?

Zasadniczo wyróżniamy dwa rodzaje oleju kokosowego: rafinowany i nierafinowany (tłoczony na zimno). Olej rafinowany pozyskiwany jest przy zastosowaniu wyższych temperatur. Dzięki procesowi rafinacji znacząco zwiększa się jego temperatura dymienia (do ok. 200 st. C), dzięki czemu świetnie sprawdzi się np. do smażenia. Nie trzeba się przy tym obawiać, że smażąc na takim oleju powstaną np. związki rakotwórcze. Na skutek rafinacji olej ten zostaje jednak pozbawiony witamin i minerałów, pozostają same tłuszcze.

Inaczej ma się sprawa z olejem tłoczonym na zimno, czyli nierafinowanym. Nie powinno się na nim smażyć ze względu na niską temperaturę dymienia (ok. 100 st. C). Ponadto dzięki tłoczeniu na zimno pozostają w nim witaminy i inne związki wrażliwe na wysokie temperatury. Trzeba jednak pamiętać, że w dalszym ciągu jest to olej zawierający głównie nasycone kwasy tłuszczowe, nie należy więc go spożywać w zbyt dużych ilościach (1 łyżka na dobę to max.). Świetnie za to nadaje się do zastosowań kosmetycznych czy dermatologicznych. 

A co z pastą kokosową?

Z pastą to zupełnie inna historia :) Trzeba przyznać, że jest kaloryczna, bo tłusta. Blisko 70g w każdych 100g to tłuszcze, te same co w oleju tłoczonym na zimno. Ale pozostałe 30% to błonnik i inne węglowodany, minerały, witaminy. Choćby z tego względu znakomicie nadaje się do przeróżnych zastosowań kulinarnych: od zwykłego smarowania pieczywa, przez wzbogacenie smaku owsianek, naleśników, deserów, lodów, przygotowanie mleka kokosowego po różne typowo azjatyckie czy indyjskie potrawy.

Podsumowując:

I olej kokosowy i pasta kokosowa mają swoje nisze, w których najlepiej się odnajdują i sprawdzają. Nie oznacza to jednak, że skoro “i tak z kokosa” to “wszystko jedno” i można je stosować zamiennie. Warto pamiętać, że i jedno i drugie zawiera sporo nasyconych kwasów tłuszczowych. Nie znaczy to absolutnie, że "nie wolno!". ;) Po prostu zachowajmy rozsądek, umiar i różnorodność na talerzu, a wyjdzie nam to na zdrowie :)

E. C.

źródła:

https://dietetycy.org.pl/orzech-kokosowy/

https://www.ekologia.pl/styl-zycia/kokos-owoc-wlasciwosci-witaminy-i-wartosci-odzywcze-kokosa/

https://super-racjonalni.pl/blog/strefa-wiedzy/pasta-kokosowa-mus-kokosowy-wlasciwosci-i-zastosowanie/

https://maslove.pl/pasta-kokosowa-czym-jest-poznaj-jej-wlasciwosci-i-zastosowanie/